İşbaşı Eğitim Programı ve Program Sonrası Teşvik Uygulaması

İŞKUR tarafından yürütülen aktif işgücü politikaları kapsamında İşbaşı Eğitim Programları (İEP) uygulanmaktadır. Program çerçevesinde, işyerine tanınan kontenjan kapsamında çalıştırılan personelin ücreti ve sigorta primleri İŞKUR tarafından karşılanmaktadır. Ayrıca İşbaşı Eğitim Programına katılan kişileri istihdam edilen işverenlerin sigorta primi işveren payı, imalat sektöründe 42 ay, diğer sektörlerde ise 30 ay süresince İşsizlik Fonundan karşılanmaktadır. Buna göre işverenler açısından İşbaşı Eğitim Programının iki boyutlu avantajı bulunmaktadır;

• İşbaşı Eğitim Programı süresince kendisine tanınan kontenjan kadar personeli istihdam etme
• İşbaşı Eğitim Programı sonrasında, programa katılan personeli istihdam etme durumunda prim teşvikinden yararlanma

Her iki avantajla ilgili olarak aşağıda detaylı açıklamaya yer verilmiştir.

İşbaşı Eğitim Progarmı

İşverenlere sağladığı faydalar nelerdir?
İşsizlerin ve üniversite öğrencilerinin işbaşı eğitim programına katılabilmesi sayesinde işverenler bu kişilere staj yaptırarak istihdam etmek istedikleri kişiyi işbaşında görme ve öğrencilerin mesleki deneyim ve becerilerinin gelişip gelişmediğini gözlemleme şansına sahip oluyor. Program kapsamında işverenlerin herhangi bir maddi yükümlülüğünün olmaması maliyet avantajını da beraberinde getiriyor.

Programdan kimler yararlanabilir?
4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olarak en az 2 çalışanı bulunan ve kuruma kayıtlı işverenler, dernekler, vakıflar, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, meslek birlikleri, sendikalar, ticaret ve sanayi odaları, noterler vb. programdan yararlanabiliyor. Ayrıca kamunun payının % 50’nin altında olduğu iktisadi teşekküller de programa başvuru yapabiliyor.

İşverenler kimleri programa alabiliyor?
Ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora ve ikinci öğretim öğrencileri ile açık öğretim ilkokulu, ortaokulu ve lisesi ile açık öğretim fakültesi öğrencileri ve tüm işsizler programdan faydalanabiliyor. Ancak programın uygulandığı işyerinin sahibinin birinci ve ikinci derece kan hısmı ile eşinin o işyerinde programa katılması mümkün değildir.

Program süresi ne kadardır?
İşbaşı eğitim programı 160 iş günü düzenlenebilirken, 12 Şubat 2016 tarihinde yapılan değişiklikle program süresi 320 güne çıkarılmıştır. Günde en az 5 saat olarak işveren ve öğrencinin kabul etmesi ve günde 8 saati aşmamak üzere günün herhangi bir zaman diliminde uygulanabiliyor. Dolayısıyla öğrenciler ders saatlerinden arta kalan zamanlarda programa katılabiliyorlar.

Katılımcılara İŞKUR tarafından hangi ödemeler yapılıyor? İşverenin maddi yükümlülüğü var mı?
İŞKUR, programa katılan işçilere her gün için ödenek veriyor ve program süresince iş kazası ve meslek hastalığı ile genel sağlık sigortası primlerini de karşılıyor. İŞKUR’un ödeneği net asgari ücretten az olmamak kaydıyla bölge veya sektörlere göre artabiliyor.
İşverenlerin program kapsamında herhangi bir maddi yükümlülüğü bulunmuyor. Ancak işverenler kendileri isterse öğrencilere İŞKUR’un günlük verdiği cep harçlığına ilave olacak şekilde ödeme yapabilme imkanına da sahip olabiliyor.

İşverenler programa alacakları kişileri nasıl belirleyebiliyor?
İşverenler programa alacakları kişileri kendileri bulabilecekleri gibi İŞKUR’a da başvurup programdan yararlanmak isteyenler arasından seçme yapabiliyor. İŞKUR tarafından hazırlanan sözleşmenin imzalanması ve tarafların programdan yararlanma şartlarının uygun olup olmadığı hususunda yapılacak genel değerlendirme sonucu İŞKUR tarafından verilen onay ile program başlayabiliyor.

İşverenlerin alabileceği katılımcı sayısı nasıl belirleniyor?
En az 2 sigortalı çalışana sahip olan işverenlerle düzenlenebilen program kapsamında işverenlerin 2 ile 10 arasında çalışanı varsa 1, 11 ve üzerinde çalışanı varsa çalışan sayısının 1/10’u kadar katılımcı alabilme hakkı bulunuyor. Ancak işveren eğer program sonunda katılımcıların en az %50’sini istihdam etme taahhüdü verirse, toplam çalışan sayısının yüzde 30’una kadar katılımcı alabiliyor.
İşverenlerin aynı il sınırları içerisindeki toplam çalışan sayısı üzerinden kontenjan hesaplanıyor. Kontenjan hesaplanmasında tüm küsuratlar bir üst sayıya tamamlanıyor ve bu sayede işverenin daha çok katılımcı alabilmesi sağlanıyor.

Programda istihdam yükümlülüğü var mı?
İşbaşı eğitim programında istihdam yükümlülüğü programdan yararlanan bir işverenin 1 yıl içerisinde yeniden programa başvuruda bulunması durumunda söz konusu oluyor. Programdan yeniden yararlanmak isteyen işverenin, başvuru tarihinden geriye dönük olarak son 1 yılda programı tamamlayan katılımcıların en az % 20’sini kendi işyerinde veya başka işyerinde aynı meslekte en az 60 gün istihdam etmiş olması gerekiyor.
Ayrıca eğer işveren başlangıçta %50 istihdam taahhüdü vererek katılımcı kontenjanını %30 olarak almışsa, bu taahhüdünü de yerine getirmek zorundadır.
İşveren, istihdam yükümlülüğünü yerine getirirken katılımcıları istihdam edememesi veya bu kişilerin istihdamı kabul etmemesi durumunda İŞKUR’a kayıtlı diğer işsizler arasından da söz konusu yükümlülük yerine getirilebiliyor.

İŞKUR işverenleri programa nasıl yönlendiriyor?
İŞKUR’a kayıt yaptıran her işverene bir iş ve meslek danışmanı verilerek bu kapsamda programla ilgili bilgiler veriliyor ve şartlarının uygun olması halinde program başvurusu değerlendirmeye alınarak talep ettiği mesleklerde kayıtlı olan öğrenciler arasından katılımcı seçilebiliyor.
​
İşverenlerin programla ilgili bilmesi/dikkat etmesi gereken diğer hususlar nelerdir?
Programa alınacak öğrencilerin programın başlama tarihinden önceki 3 aylık dönemde işverenin çalışanı olmaması gerekiyor.
İşverenin programın başladığı tarihteki çalışan sayısını program bitiminde de koruması gerekiyor. Bitiş tarihindeki çalışan sayısı başlangıçtakinden düşükse aradaki farkı tamamlaması için işverene 1 ay süre veriliyor.
Program bitiminde gerekli sayıda katılımcıyı istihdam etmeye başlayan ve istihdamı tamamlayacağına dair taahhütname veren işveren yeni program başvurusunda bulunabiliyor.
İşverenlerin programa katılan öğrencilere programın düzenlendiği meslek dışında başka bir iş yaptırmaması gerekiyor.

İEP Sonrası Teşvik Uygulaması

Buraya kadar anlattıklarımız İEP programı kapsamında işverenlere sağlanan imkanlardır. Bir de program sonrası teşvik uygulaması bulunmaktadır.
Bugün için Türkiye’de 10’dan fazla istihdam teşviki bir arada uygulanmaktadır. Bunlardan birisi de İşbaşı Eğitim Programı Sonrası İstihdam Teşvikidir. İşveren olarak, İşbaşı Eğitim Programını tamamlamış bir kişi istihdam etmeniz halinde, sigorta primi işveren payınız belirli bir süre İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmaktadır. Söz konusu teşvik, 6645 sayılı Torba Kanun kapsamında 23 Nisan 2015 tarihi itibariyle başlatılmıştır. Düzenleme ile özel sektördeki istihdamı arttırmak ve işbaşı eğitim programlarının işleyişini daha verimli hale getirmek hedeflenmektedir. Buna göre; 18 yaşından büyük, 29 yaşından küçük olanlardan Türkiye İş Kurumu tarafından 31.12.2016 tarihine kadar başlatılan işbaşı eğitim programlarını tamamlayanların;

• Programın bitimini müteakip en geç 3 ay içinde programı tamamladıkları meslek alanında özel sektör işverenleri tarafından işe alınması
• İşe alındıkları yıldan bir önceki takvim yılında işyerinden bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması kaydıyla, işe alındıkları işyerinin imalat sanayi sektöründe faaliyet göstermesi hâlinde 42 ay, diğer sektörlerde ise 30 ay süre ile 5 puanlık teşvike ek olarak prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan tutar fondan karşılanacaktır.
• Örnek: 30 Kasım 2015 tarihinde işbaşı eğitim programını tamamlayan işçi, 1 Aralık 2015 tarihinde sigortalı olarak asgari ücretle işe başlatılmıştır. 2014 yılı ortalama işçi sayısına ilave olarak işe başlayan işçinin 5 puanlık primi (63,68 TL) 5510 sayılı Kanunun 81. maddesi kapsamında Hazine tarafından karşılanacak, kalan %15,5 puanlık işveren primi ise (197,4 TL) İşbaşı Eğitim Programı Teşviki kapsamında İşsizlik Fonundan karşılanacaktır.
• 30/06/2015 tarihine kadar başlayan işbaşı eğitim programlarının katılımcıları işe alan işverenler için teşvik süreleri 6 ay artırımlı olarak 36 ve 48 ay boyunca uygulanacaktır.
• İşveren hissesine ait primlerin fondan karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak; aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermesi, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazine ve fon tarafından karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresi içinde ödemesi ve kapsama giren sigortalının işe alındığı işyerinden dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır.
• Sosyal Güvenlik Kurumu’na olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının tecil ve taksitlendirilmiş veya ilgili diğer kanunlar uyarınca prim borçlarının yeniden yapılandırılmış ve taksitlendirilmiş olması, bu tecil, taksitlendirme ve yeniden yapılandırma devam ettiği sürece işverenlerin bu teşvikten yararlanmasına engel teşkil etmemektedir.
• Yine diğer teşviklerde olduğu gibi sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen özel sektör işverenleri bu teşvikten de 1 yıl süre ile yararlanamayacaktır.
• Söz konusu teşvikte en önemli yenilik ise ortalama işçi sayısının belirlenmesinde olmuştur. 6111 sayılı Kanun ile getirilen 4447/10. madde teşvikinde “aynı döneme ilişkin işe alındıkları işyerinden bildirilen prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları” şartı aranırken, İşbaşı Eğitim Programı Teşvikinde “İşe alındıkları yıldan bir önceki takvim yılında işyerinden bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması” şartı yer almaktadır.
• 6645 sayılı Kanunun teşvik uygulamasını düzenleyen 28. maddesi yayımı tarihinde (23 Nisan 2015) yürürlüğe girdiği için, teşvik uygulaması da aynı tarih itibariyle başlamış bulunmaktadır.

İşveren, SGK’ya prim borcu bulunsa dahi İşbaşı Eğitim Progarmından yararlanabilmektedir. Ancak İEP sonrası istihdam teşvikinden yararlanabilmesi için SGK’ya prim veya prime ilişkin borçlarının bulunmaması gerekmektedir.

Sadettin ORHAN
İş ve Sosyal Güvenlik Atölyesi