Sanatçıların Sosyal Güvenliği

Sanatçıların sosyal güvenliğinin sağlanması hususu, öteden beri sosyal güvenlik sisteminin sorunlu alanlarından birini oluşturmuştur. Bunun temelinde sanatçıların klasik bir istihdam ilişkisinden farklı koşullarda, sürekli olarak bazen oldukça kısa sürelerle değişik kişiler yanında, kendilerinin dahi sigortalı olduklarının bilincinde olmaksızın çalışmaları, gibi nedenler yatmaktadır.

Ancak kayıt dışılığın sebepleri ne olursa olsun, yaşamlarının özellikle son aşamalarında sefalet içinde hayata tutunma mücadelesi veren sanatçıların varlığı bir gerçeklik olarak karşımızda durmaktadır.

SANATÇI SAYILANLAR

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde (SSİY) yer alan ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen;

1-Sinema sanatçıları ve çalışanları,
2-Tiyatro, opera, bale sanatçıları ve çalışanları,
3-Müzik ve sahne sanatçıları,
4-Folklor ve halk sanatçıları,
5-Edebiyat,
6-Görsel sanatlar, dekoratif sanatlar v.b.

Uğraşıları yapanlar sanatçı olarak sayılmışlardır.

SSİY ekinde yer alan ”Kanunun 4 -1 (b) Bendi Kapsamında Sayılan Sigortalılara ilişkin Uğraşı Alanı ve Çalışanları Gösterir Liste” ile bu kapsamda sayılan işler detaylı şekilde belirlenmiştir.

SİGORTALILIĞIN KAPSAMI

Sanatçıların sigortalılıkları ile ilgili temel düzenleme 5510 sayılı Kanun’da yapılmıştır. Buna göre bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan sanatçılar 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi (eski SSK) kapsamında, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ise (b) bendi (eski Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılmıştır.

Sanatçı, bir hizmet sözleşmesi kapsamında faaliyette bulunuyorsa 4/a kapsamında sigortalı olacaktır. Bir işletmede düzenli olarak seslendirme faaliyetinde bulunulması, bir reklam ajansına bağlı olarak reklam senaryosu yazılması, bir televizyon kanalında sürekli olarak program yapılması bu kapsamdadır.

Sanatçı, istisna akdi (eser sözleşmesi) kapsamında faaliyette bulunuyorsa bu kez 4/b kapsamında sigortalı olacaktır. Yazılan bir senaryonun bir yapımcıya satılması, bir film veya dizi için müzik yapılıp satılması, bir senaryonun yayın haklarının satılması bu kapsamdadır.

Bununla birlikte Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün 24.07.2012 tarih, 13.218.530 sayılı ‘Sanatçıların Sigortalılığı’ konulu genel yazısında “Yapım şirketlerine oyuncu temin eden ajanslarda kanunun 4/a (SSK) kapsamında sigortalı olanlar için yapım şirketlerince ajanslardan fatura mukabili hizmet satın alınması durumunda ayrıca sigortalı bildirilmeleri istenmeyeceği” belirtilmiştir.

Ayrıca senaryo yazarlığı, özgün müzik yapımcılığı, yönetmenlik ve diyalog yazarlığı gibi işleri yapanların vergi kaydının olmaması, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde vergiden muaf olmaları sebebiyle belirtilen işleri vergiden muaf olarak ortaya bir eser koymak suretiyle gider pusulası mukabilinde gerçekleştirenler ile yapımcı arasında hizmet akdinin bulunmadığının kabulü nedeniyle 4/a kapsamında sigortalı sayılmamaktadırlar.

Gelir Vergisinden Muaf Çalışan

Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan müzisyen ve sanatçıların gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olmaları ve aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarının prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu ilgili Esnaf ve Sanatkâr Odaları Birliğine onaylatarak belgelemeleri halinde, 5510 sayılı Kanunun 6/(k) maddesi gereğince sigortalı sayılmamaktadır. Bu noktada gider pusulası ile yapılan ödemeler, müzisyenlerin sigortalı olmasını gerektirmeyeceğinden sigortalı bildirimleri söz konusu değildir.

SİGORTALILIĞIN BAŞLANGICI VE BİLDİRİMİ

Hizmet akdiyle çalışmadan doğan zorunlu sigortalılıkta; çalışan sanatçıların bildiriminin “sigortalı işe giriş bildirgesi” ile elektronik ortamda işverenleri tarafından ilgili sosyal güvenlik merkezine yapılması gerekmektedir.

Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanların sigortalılıkları, sigortalı olmalarını gerektiren faaliyetlerinin başladığı tarihten itibaren başlamakta, bunların SGK’ya bildirimleri ise ilgili vergi daireleri, ticaret sicil memurlukları veya şirket yetkilileri tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi ile 15 gün içinde yapılmaktadır.

10 GÜNDEN AZ ÇALIŞAN SANATÇILARI İÇİN SİGORTALILIK

6111 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun’a Ek 6’ncı madde eklenmiş ve bazı sanatçıların sigortalılıkları ile ilgili bir takım düzenlemeler getirilmiştir. Buna göre; Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarların, ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlarına kendileri tarafından prim ödemeleri imkanı sağlanmıştır.

Çalışma günü 10 günden az olan sanatçıların sigortalılıkları, bu madde kapsamında kendileri tarafından aylık olarak 2011 yılı için 18 günlük, takip eden yıllarda da prim miktarı 1’er günlük artarak prim ödeyeceklerdir. Bu kapsamda sigortalılarca ödenecek primler 30 günlük sağlık ve emeklilik hizmeti sayılacaktır.

Bu kapsamdaki sigortalıların, ay içerisinde birden fazla işverenin veya yeni bir işverenin yanında çalışmaya başlamaları halinde, her bir işverenle yapmış oldukları kısmı süreli iş sözleşmeleri yukarıda belirtilen şekilde SGK’ya ayrı ayrı verilecek, ancak ay içerisinde her bir sözleşme için prim ödenmeyip yalnızca 30 gün prim ödenecektir.

Sigortalılığın Başlangıcı ve Başvuru:

Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamında sigortalı olmak isteyenler 2011/36 sayılı Genelge ek 4’de yer alan

1.) ”Sanatçı Olarak Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi”,
2.) Sanatçı ve işvereni arasında imzalanan kısmi süreli iş sözleşmesi ,

ile ikamet edilen ilde bulunan sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine müracaat edeceklerdir.

Meslek Odası Onayı:

İşveren ile çalışanın bağlı olduğu meslek birliği veya sendika ya da Kültür ve Turizm Bakanlığının merkez veya taşra birimleri tarafından onaylanmamış ”Sanatçı Olarak Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi” işleme alınmayacaktır.

Ödenecek Prim Miktarı

5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesine göre sigortalı olacaklar 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla sigortalı tarafından belirlenen günlük kazancın otuz katının % 32,5’i oranında prim öderler.

Ayrıca SGK’ya talepte bulunmaları halinde %3 oranında işsizlik primim de ödeyebilecekler ve işsizlik sigortasının sağladığı haklardan da yararlanabilecekleridir.

1/7/2014-31/12/2014 tarihleri arasında
Aylık kazanç alt sınırına göre : 37,8 TL x 21 x % 32,5 = 257,98 TL prim ödenecektir.

işsizlik sigortası primi ödemek isteyenler;

37,8 TL x 21 x%3 = 28,81 TL ödeyeceklerdir.

Sağlanan Yardımlar

Bu sigortalılara, 5510 sayılı Kanuna göre gerekli şartları yerine getirmeleri halinde kendilerine malullük ve yaşlılık aylığı, ölümleri halinde ise hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanacak, kendileri ya da bakmakla yükümlü oldukları kişiler genel sağlık sigortasından sağlanan sağlık yardımlarından yararlanacaklardır.

İş kazası ve meslek hastalığı yardımlarının sağlandığı kısa vadeli sigorta kolları uygulanmayacaktır.

İDARİ PARA CEZASI

Bildirimi süresinde yapmayan sanatçıyı çalıştıran işyerine ve ilgili meslek kuruluşuna da Bir Asgari Ücret tutarında İPC uygulanacaktır.

 

Fatih ÇOLAK
Mali Müşavir
Sosyal Güvenlik Uzmanı
fatih@fatihcolak.net

 

KAYNAK:

1- Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

2- Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği

3- Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün 24.07.2012 tarih, 13.218.530 sayılı ‘Sanatçıların Sigortalılığı’ konulu genel yazısı

4- SGK 05.04.2011 Tarih 2011/36 sayılı Genelge

5- Kültür ve Türizm Bakanlığı 2012/01 Genelge

6- Kültür ve Türizm Bakanlığı 2012/08 Genelge